Wysoczyzna Elbląska od A do Z! | O jak olsza
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne turystycznie wzgórza między Elblągiem a Tolkmickiem, stąd od stycznia 2023 roku realizujemy cykl „Poznaj Wysoczyznę Elbląską od A do Z!”. Partnerem cyklu jest Dziennik Elbląski.
O jak Olsza
Dziś naszym bohaterem jest olsza czarna (Alnus glutinosa) zwana także olchą z do rodziny brzozowatych. Jest to drzewo, które preferuje wilgotne środowisko – często można ją spotkać w miejscach podmokłych Wysoczyzny Elbląskiej, głównie przy potokach i zbiornikach wodnych. Olsza czarna charakteryzuje się tym, że jej liście są na szczycie wycięte lub przynajmniej tępe i nie zmieniają koloru jesienią, a młode liście i gałązki są lepkie.
Interesującą cechą olszy czarnej jest jej zdolność do współpracy z bakteriami, które pomagają w gromadzeniu azotu, co sprawia, że drzewo to ma pozytywny wpływ na wzbogacanie gleby w ten ważny składnik.
To drzewo rozpoczyna kwitnienie już na początku marca, kiedy to można zaobserwować dwa rodzaje kwiatostanów rozwijających się jeszcze przed liśćmi. Męskie kwiatostany przybierają formę wydłużonych (o długości do 3 cm), czerwonawych kotków rosnących po 2 lub 3, podczas gdy żeńskie, mają formę znacznie krótszych szyszeczek. Dojrzewając, przekształcają się w małe, początkowo zielone, a później czarne szyszeczki – owocostany. Owocem jest mały, brunatny orzeszek, zaopatrzony w bardzo wąskie skrzydełka.
Olsza czarna rośnie głównie na terenach nizinnych, od wybrzeża Bałtyku aż po pogórza, preferując nasłonecznione miejsca o wysokiej wilgotności powietrza. Jest to gatunek rozpowszechniony w całej Europie. W Polsce spotyka się jeszcze dwa inne gatunki olchy: szarą i zieloną, które występują głównie w rejonach górskich, choć tę pierwszą można również spotkać na Wysoczyźnie Elbląskiej.
Drewno olszy czarnej ma charakterystyczny, jasnoczerwony kolor, który z czasem na słońcu przybiera barwę czerwono-pomarańczową. Drzewo to jest wrażliwe na suszę i ataki owadów, co sprawia, że szybko ulega rozkładowi. Jednakże, olsza czarna jest odporna na zalanie wodą – drzewo zanurzone w wodzie przez lata czernieje, a jego drewno staje się twardsze, co czyni je trudnym do przetworzenia zwykłymi narzędziami. W przeszłości, ze względu na te właściwości, drewno olszy było wykorzystywane do budowy statków, elementów konstrukcji wodnych oraz rur do transportu wody. Niektóre zabytkowe budynki i konstrukcje w Wenecji stojące w wodzie zawdzięczają swoją trwałość właśnie drewnu olchy czarnej.
Polska nazwa olszy czarnej pochodzi od jej ciemnej kory, która kiedyś była używana do barwienia tkanin na czarno.
W dawnych wierzeniach olcha miała też swoje miejsce – uważano, że gałązki tego drzewa położone na ścieżkach myszy skutecznie odstraszały te gryzonie.
Współcześnie drewno olchy czarnej znajduje szerokie zastosowanie w przemyśle – wykorzystuje się je do produkcji płyt, sklejki, tarcicy, papieru, a także w przemyśle meblarskim i budownictwie. Jest także popularnym materiałem na opał oraz do wędzenia mięs i ryb, ponieważ charakteryzuje się dobrymi właściwościami grzewczymi.
Olsza czarna odgrywa również istotną rolę w medycynie. Napary z jej liści mogą wspomagać leczenie dolegliwości przewodu pokarmowego oraz wrzodów żołądka. Ciepłe okłady z miazgi z kory i liści stosowane są przy leczeniu zapalenia stawów, mięśni i korzonków nerwowych. Ponadto, okłady z naparu świeżych liści mogą być pomocne w leczeniu owrzodzeń skóry, żylaków nóg oraz wspomagać gojenie się ran.
Kamil Zimnicki, Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej
Wysoczyzna Elbląska od A do Z! Zapraszamy do lektury:
A jak Abegg | A jak aster solny
B jak bielik | B jak Bażantarnia
D jak dzięcioł | D jak domy podcieniowe
E jak Elbląskie Towarzystwo Starożytności | E jak Elfrida
F jak flora wiosenna | F jak folwarki
G jak głazy narzutowe | G jak gody wiosenne
H jak Hoggo | H jak Huta Żuławska
J jak jeleń sika | J jak jaskółki
K jak kruszczyki | K jak krajobraz kulturowy
L jak lepiężnik | L jak lilia złotogłów
Ł jak Łęcze | Ł jak łuskiewnik
M jak miodunka | M jak marzanka wonna
N jak Natura 2000 | N jak Nadbrzeże
O jak orzesznica | O jak olsza
P jak pomniki przyrody | P jak pióropusznik strusi
R jak rezerwat przyrody | R jak rzekotka drzewna
S jak Szlak Kopernikowski |S jak szlaki rowerowe
Ś jak Święty Kamień | Ś jak śledziennica skrętolistna
U jak uszatka | U jak użytki ekologiczne
