Fot. Marta Piekarska | PKWE
Wysoczyzna Elbląska od A do Z! | Ł jak łuskiewnik
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne turystycznie wzgórza między Elblągiem a Tolkmickiem, stąd kontynuujemy nasz cykl „Poznaj Wysoczyznę Elbląską od A do Z!”. Partnerem cyklu jest Dziennik Elbląski.
Ł jak łuskiewnik
Na początku swojej edukacyjnej przygody każdy uczeń dowiaduje się, że rośliny to takie wspaniałe organizmy, które są samożywne. A dzieje się tak, ponieważ przeprowadzają fotosyntezę, której rośliny zawdzięczają pożywienie, a zwierzęta, w tym oczywiście i my, życiodajny tlen. Proces ten nie może się odbyć, jak zapewne wiecie, bez zielonego barwnika o nazwie chlorofil. Ale czy wszystkie rośliny ten barwnik zawierają? Jak to często bywa, wyjątki potwierdzają regułę. Okazuje się, że nie wszystkie rośliny są zdolne do fotosyntezy, bo wspomniany barwnik w nich nie występuje. Po tym nieprzypadkowym wstępie, pragnę przedstawić państwu łuskiewnik (łac. Lathraea), rodzaj rośliny z rodziny zarazowatych (łac. Orobanchaceae). Łuskiewnik jest przykładem rośliny, która się fotosyntezą nie trudzi, a co za tym idzie, nie jest samożywny. Tytułowa roślina jest pasożytem, co oznacza, nic innego jak to, że jego rozwój uzależniony jest od jej żywiciela. Na ternie Parku Krajobrazowego Wysoczyny Elbląskiej rośnie łuskiewnik różowy (łac. Lathraea squamaria), jedyny gatunek łuskiewnika występujący w naszym kraju. Okazy tej ciekawej rośliny można spotkać np. w lasach elbląskiej Bażantarni.
Różowy zwiastun wiosny
Łuskiewnik różowy pasożytuje na wielu różnych gatunkach roślin drzewiastych. Spotkać go można w pobliżu drzew rosnących w wilgotnej glebie przy ciekach wodnych. Nadziemna część rośliny wyrasta do około 25 cm nad powierzchnie ziemi. Jasnoróżowa, mięsista łodyga wraz z różowymi kwiatami ukazuje się wczesną wiosną (od marca do maja, zazwyczaj w kwietniu), po wielu latach podziemnego wzrostu. Kwiaty utrzymujące się około dwóch tygodni są ulubioną stołówką dla trzmieli. , które w okresie wiosennym nie maja zbyt wielu źródeł pożywienia. Łuskiewnik oprócz różowych, wytwarza też drugi rodzaj kwiatów. Znajdują się one tuż pod ziemią, są blade, prawie białe a na dodatek samopylne, gdyż się nie otwierają. Podziemna część rośliny pokryta łuseczkowatymi, bezzieleniowymi liśćmi rozwija się pobierając substancje organiczne oraz wodę z solami mineralnymi z korzeni żywiciela za pomocą ssawek. Nie będzie dla Państwa niespodzianką fakt, że roślina dzięki liściom zawdzięcza swoją polską nazwę. Podziemna część tej rośliny jest niewiarygodnie duża – potężne kłącza sięgają do 1,5 m w głąb ziemi, mogą ważyć nawet 6 kilogramów i zajmować powierzchnię kilku metrów kwadratowych. Po przekwitnięciu ślad po nim zanika, aż do następnej wiosny.
Groźny drapieżnik czy niewinny dziwoląg?
Jak mówi mądrość ludowa „na pochyłe drzewo wszystkie kozy skaczą”, toteż najwięcej okazów łuskiewnika rozwija się na najsłabszych egzemplarzach żywicieli – na roślinach starych, zamierających lub intensywnie eksploatowanych przez inne pasożyty (np. grzyby). Silne i zdrowe okazy drzew i krzewów pozostają wolne od łuskiewników lub są żywicielami tylko dla nielicznych osobników tego pasożyta. Ale jak to w życiu bywa każdy kij ma dwa końce. W przyrodzie w wszystko jest „po coś” i każdy organizm ma swoje miejsce w „układance”, która przez ludzi pewnie nigdy nie będzie ostatecznie rozwikłana, łuskiewnik ma też drugie oblicze. W pustych przestrzeniach podziemnych łusek łuskiewnika gromadzą się substancje, z których czerpią inne organizmy. Pełne wydalin łuski stanowią prawdziwy „miniaturowy ekosystem” dla licznych bakterii, grzybów, nicieni, skąposzczetów, drobnych ślimaków, roztoczy, chrząszczy czy pluskwiaków.
Marta Piekarska, Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej
Wysoczyzna Elbląska od A do Z! Zapraszamy do lektury:
A jak Abegg | A jak aster solny
B jak bielik | B jak Bażantarnia
D jak dzięcioł | D jak domy podcieniowe
E jak Elbląskie Towarzystwo Starożytności | E jak Elfrida
F jak flora wiosenna | F jak folwarki
G jak głazy narzutowe | G jak gody wiosenne
H jak Hoggo | H jak Huta Żuławska
J jak jeleń sika | J jak jaskółki
K jak kruszczyki | K jak krajobraz kulturowy
L jak lepiężnik | L jak lilia złotogłów
Ł jak Łęcze | Ł jak łuskiewnik
M jak miodunka | M jak marzanka wonna
N jak Natura 2000 | N jak Nadbrzeże
O jak orzesznica | O jak olsza
P jak pomniki przyrody | P jak pióropusznik strusi
R jak rezerwat przyrody | R jak rzekotka drzewna
S jak Szlak Kopernikowski |S jak szlaki rowerowe
Ś jak Święty Kamień | Ś jak śledziennica skrętolistna
U jak uszatka | U jak użytki ekologiczne
