Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej

Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne turystycznie wzgórza między Elblągiem a Tolkmickiem, stąd poświęcamy im nasz cykl „Poznaj Wysoczyznę Elbląską od A do Z!”. Partnerem cyklu jest Dziennik Elbląski. 

L JAK LIPA

Lipy (Tilia sp.) to drzewa o charakterystycznych, sercowatych w kształcie liściach i pięknie pachnących, nektarodajnych, żółtawych lub (rzadziej) białawych kwiatach, kwitnących na początku lata. Od nazwy tego drzewa pochodzi miesiąc lipiec. W Polsce dziko rosną 2 gatunki lip: drobnolistna i szerokolistna, natomiast w parkach i alejach można napotkać również lipę krymską, amerykańską, srebrzystą oraz liczne odmiany tych wszystkich gatunków i ich mieszańce.

Lipę każdy zna…

Zarówno lipa drobnolistna (Tilia cordata) jak i szerokolistna (Tilia platyphyllos) zwana także wielkolistną to duże drzewa, dorastające do 35  (w wypadku lipy drobnolistnej) a nawet 40 metrów wysokości (lipa szerokolistna).

Liście są sercowate w kształcie, o zaostrzonych końcach i piłkowanych brzegach. Od spodu są nagie lub owłosione w kątach nerwów (l. drobnolistna), owłosione na nerwach (l. szerokolistna). Białawożółtawe kwiaty są zebrane w kwiatostany: 2 do 5-kwiatowe u lipy szerokolistnej i 5-10-kwiatowe u lipy drobnolistnej. Kwiatostany są zaopatrzone w bladozieloną podsadkę przyrośniętą do szypułki kwiatostanu, dzięki której owoce są roznoszone przez wiatr. Owocem lipy jest drobny orzeszek żebrowany. Owoc lipy drobnolistnej ma niewyraźne, podłużne żebra, u szerokolistnej jest silnie żebrowany.

Lipa – wszechstronne lekarstwo

Kwiatostany można zbierać ze wszystkich gatunków lip. Suszy się je w cieniu, w przewiewnych miejscach, w temperaturze nie wyższej niż 40 stopni. Ususzone kwiaty należy przechowywać w suchym, ciemnym miejscu. Mają one właściwości przeciwgorączkowe, napotne, moczopędne, osłaniające i łagodzące, rozkurczowe oraz lekko uspokajające. Napar z kwiatu lipy jest stosowany przy infekcjach górnych dróg oddechowych, przy problemach z przewodem pokarmowym (nieżyt żołądka, jelit, skurcze). Zewnętrznie napar jest stosowany do pielęgnacji cery suchej, podrażnionej (działa nawilżająco i osłonowo) oraz z wypryskani (ma właściwości przeciwzapalne i antyseptyczne). Toniki lipowe wybielają cerę a płukanki są dobre w wypadku przesuszonych włosów.

Liście i młode pędy lipy również mają właściwości antyseptyczne, przeciwzapalne, moczopędnie, wzmacniają naczynia krwionośne i lekko obniżają ciśnienie krwi.

Dawniej wykorzystywano także owoce lipy roztarte z octem jako środek ściągający i przeciwkrwotoczny a ze świeżego łyka lipowego robiono opatrunki na oparzenia. Świeże, jeszcze zielone owoce lipy, roztarte z niewielką ilością wody są czasem polecane przy chorobach gardła albo problemach żołądkowych. Stosowany zewnętrznie napar z owoców lipy niektórzy autorzy zalecają przy atopowym zapaleniu skóry.

Z kwiatów lipy powstaje miód o charakterystycznym, ostrzejszym smaku i wielu właściwościach leczniczych. Jest polecany przy infekcjach górnych dróg oddechowych (wzmacnia odporność organizmu, ma właściwości antybiotyczne, działa m.in. napotnie, przeciwgorączkowo i moczopędnie). Pomaga przy zaburzeniach układu krążenia, gdyż działa rozkurczowo, lekko obniża ciśnienie krwi i zmniejsza obrzęki. Działa lekko uspokajająco. Miód lipowy jest także zalecany w stanach rekonwalescencji. Warto pamiętać, że aby zadziałał zdrowotnie, nie wolno dodawać go do gorącej wody – w wysokiej temperaturze traci swoje właściwości lecznicze.

Węgiel drzewny stosowany przy zatruciach, biegunce i niestrawności, jest wytwarzany właśnie z drewna lipowego. Ponieważ ma właściwości adsorpcyjne, wiąże toksyny, bakterie, leki a także gazy z przewodu pokarmowego. Stąd też przyjmując węgiel, należy zachować odstęp między nim a lekarstwami. Sproszkowany węgiel drzewny stosowano do zasypywania ran, szczególnie zainfekowanych, w celu przyspieszenia procesu gojenia.

Do czego jeszcze można wykorzystać lipę?

Drewno lipowe, łatwo poddaje się obróbce, jest więc chętnie wykorzystywane przez rzeźbiarzy. To właśnie z drewna lipowego jest zrobiony ołtarz Wita Stwosza w Kościele Mariackim w Krakowie. Z drewna lipowego można wykonywać także przedmioty użytkowe jak meble, miski, łyżki, instrumenty, pudełka itp. a także ule czy sauny. Dawno temu z łyka lipy pleciono łapcie, które były bardzo nietrwałe – wytrzymywały około 2 tygodni, a czasem tylko kilka dni. Stąd też prawdopodobnie pochodzi powiedzenie że „coś jest lipne”. Obecnie z łyka plecie się koszyki czy sznurki.

Z węgla lipowego wyrabia się węgiel rysunkowy, pastę do zębów i kosmetyki (np. maseczki z węglem).

Z owoców (a właściwie nasion) lipy tłoczono jadalny olej, o bardzo wysokiej zawartości kwasu linolowego (powyżej 49% – podobną zwartość ma olej konopny czy z orzechów włoskich, natomiast olej lniany: tylko 20%), oleinowy, palmitynowy i fitosterole. Kwas linolowy, nazywany także kwasem omega 6 jest zaliczony do kwasów tłuszczowych wielonienasyconych, które są dostarczone z pożywienia. Ich niedobór powoduje m.in. suchość skóry, jej stany zapalne a także wpływa negatywnie na stan naczyń krwionośnych. Spożywanie olejów bogatych w nienasycone kwasy tłuszczone wpływa korzystnie na odporność organizmu, hamuje rozwój miażdżycy oraz obniża poziom cholesterolu.

 

Hanna Kruk

Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej