Wysoczyzna Elbląska od A do Z! | H jak Hedera czyli bluszcz
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne turystycznie wzgórza między Elblągiem a Tolkmickiem, stąd poświęcamy im nasz cykl „Poznaj Wysoczyznę Elbląską od A do Z!”. Partnerem cyklu jest Dziennik Elbląski.
H jak Hedera jak bluszcz
Hedera czyli bluszcz, to łacińska nazwa pnączy, z których tylko jeden gatunek – bluszcz pospolity (Hedera helix) – jest w Polsce gatunkiem rodzimym, natomiast inne są sadzone w ogrodach. Wszystkie bluszcze są pnączami, czyli mają długie łodygi, płożące się po ziemi lub wspinające na podpory. Bluszcz silnie przyczepia się do pnia drzewa, podłoża, płotu lub ściany budynku dzięki znajdującym się na pędach bardzo licznym korzeniom przybyszowym. Jedna łodyga bluszczu może w ten sposób wspiąć się na wysokość do 20 metrów. Może także osiągnąć znaczącą grubość (do 70 cm obwodu) i silnie rozgałęziając się, pokryć znaczną powierzchnię ściany budynku bądź też obrosnąć drzewo, jednocześnie jednak stanowiąc dla swojej podpory znaczące obciążenie.
Zimozielone pnącze, dawniej objęte ochroną
Dziko rosnący bluszcz pospolity ma dobrze wszystkim znane ciemnozielone, zimotrwałe, błyszczące, skórzaste, 3- lub 5-klapowe liście. Warto zauważyć, że takie liście mają pędy płonne, na których nie pojawiają się kwiaty. Natomiast liście na pędach kwiatowych mają zupełnie inny kształt: są jajowate, na końcu zaostrzone, o całych brzegach, delikatniejsze. Bluszcz wypuszcza pędy kwiatowe gdy rośnie na nasłonecznionych stanowiskach i gdy jego łodygi osiągną pewną wysokość lub też cała roślina osiągnie odpowiedni wiek: minimum kilkanaście lat. Wtedy rozwijają się pozbawione korzeni przybyszowych pędy kwiatowe, a na nich kwiaty. Te ostatnie są drobne, niepozorne, żółtawozielone lub białawe i zebrane w grona w kształcie baldachów. Co interesujące, bluszcz, w przeciwieństwie do większości roślin, kwitnie jesienią, a owocuje wiosną. Kwiaty pojawiają się właśnie w okresie od września do listopada. W marcu i kwietniu następnego roku dojrzewają owoce bluszczu: niebieskoczarne, kuliste, trujące jagody.
Roślina lecznicza i trująca
Bluszcz pospolity jest rośliną trującą (truciznę zawierają wszystkie jej części), leczniczą i stosowaną w kosmetyce. Na jagody bluszczu mogą skusić się dzieci. Na szczęście owoce są tak twarde i gorzkie, że trudno zjeść ich więcej niż kilka, więc śmiertelne zatrucia zdarzają się bardzo rzadko. Jako surowiec zielarski wykorzystuje się liście bluszczu. Roślina ta ma właściwości wykrztuśne i przeciwskurczowe, jest więc wykorzystywana w syropach przeciwkaszlowych przy infekcjach górnych dróg oddechowych. Stosowany zewnętrznie bluszcz zmiękcza skórę i łagodzi jej stany zapalne. Jest również wykorzystywany w preparatach antycellulitowych.
W Polsce do 2014 roku bluszcz pospolity był objęty ochroną gatunkową. Ściślej, do 2001 roku chronione były tylko okazy kwitnące i owocujące, między 2001 a 2014: wszystkie okazy bluszczu, a obecnie bluszcz pospolity nie podlega ochronie prawnej. Na Wysoczyźnie, w lasach liściastych występuje dość pospolicie.
Hanna Kruk
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej
Wysoczyzna Elbląska od A do Z! Zapraszamy do lektury:
A jak Abegg | A jak aster solny | A jak akacja
B jak bielik | B jak Bażantarnia | B jak Bitwa na Zalewie Wiślanym
C jak cesarz | C jak centuria | C jak czosnek niedźwiedzi
D jak dzięcioł | D jak domy podcieniowe | D jak drozd śpiewak
E jak Elbląskie Towarzystwo Starożytności | E jak Elfrida | E jak erozja
F jak flora wiosenna | F jak folwarki | F jak fiołek
G jak głazy narzutowe | G jak gody wiosenne | G jak Grabianka
H jak Hoggo | H jak Huta Żuławska | H jak Hedera czyli bluszcz
J jak jeleń sika | J jak jaskółki
K jak kruszczyki | K jak krajobraz kulturowy
L jak lepiężnik | L jak lilia złotogłów
Ł jak Łęcze | Ł jak łuskiewnik
M jak miodunka | M jak marzanka wonna
N jak Natura 2000 | N jak Nadbrzeże
O jak orzesznica | O jak olsza
P jak pomniki przyrody | P jak pióropusznik strusi
R jak rezerwat przyrody | R jak rzekotka drzewna
S jak Szlak Kopernikowski |S jak szlaki rowerowe
Ś jak Święty Kamień | Ś jak śledziennica skrętolistna
U jak uszatka | U jak użytki ekologiczne
W jak Wysoczyzna | W jak Wigilia ze strzyżykiem
Z jak zaskroniec | Z jak Zatoka Elbląska
