Fot. Zygmunt Gawron
Wysoczyzna Elbląska od A do Z! | F jak flora wiosenna
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne turystycznie wzgórza między Elblągiem a Tolkmickiem, stąd poświęcamy im nasz cykl „Poznaj Wysoczyznę Elbląską od A do Z!”. Partnerem cyklu jest Dziennik Elbląski.
F jak flora wiosenna
Wiosną najlepiej widać urodę lasów Wysoczyzny Elbląskiej – ziemię pokrywają łany geofitów wiosennych, czyli roślin, które niesprzyjające warunki (w tym wypadku duże zacienienie panujące w lasach od późnej wiosny do jesieni oraz zimę) przetrzymują ukryte pod ziemią w postaci kłączy, cebulek czy bulw. Te rośliny muszą się spieszyć: rozwinąć się, zakwitnąć, zawiązać nasiona oraz zebrać zapasy w podziemnych częściach, zanim na drzewach w pełni rozwiną się liście, które ograniczą dostęp światła do ziemi. Do najbardziej typowych geofitów występujących w naszych lasach zaliczamy między innymi zawilce, kokorycze, złocie oraz inne gatunki. Uporządkujmy je sobie kolorystycznie.
Rośliny o kwiatach białych
Zaczynamy od roślin o kwiatach białych. Najbardziej z wiosną kojarzona jest śnieżyczka przebiśnieg – roślina na naturalnych stanowiskach chroniona, ale też często hodowana w ogrodach, skąd „ucieka”. W lesie, w wąwozach i nad brzegami wód można napotkać roślinę rzadką na północy Polski, chociaż typową dla Wysoczyzny Elbląskiej – lepiężnika białego. Lepiężnik ma grubą łodygę kwiatostanową, z drobnymi, łuskowatymi liśćmi na dole, kwiaty (jak nazwa wskazuje) są białe lub białawe. Zasadnicze, zielone i duże (nawet 0,5 m średnicy) liście pojawiają się dopiero po przekwitnięciu. W lasach liściastych wiosną można zobaczyć charakterystyczne, duże łany zawilców gajowych o białych kwiatach, tworzących wiosenny, nietrwały, leśny „kobierzec”.
Kwiaty żółte i złociste
Zawilcom gajowym może towarzyszyć rzadziej występujący zawilec żółty (właśnie o kwiatach tej barwy). Oba gatunków zawilców należą do rodziny jaskrowatych i zawierają trujące glikozydy. Nie tylko w lasach, ale także w zaroślach, na przydrożach, łąkach i nad wodami rosną kwitnące złocistożółto ziarnopłony wiosenne. Mają one okrągławe liście o karbowanych brzegach, a w jednym kwiecie jest od 8 do 12 płatków. Trudno je pomylić z kolejnymi roślinami, które można napotkać w lasach, parkach i na łąkach – złociami (na terenie Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej rośnie 5 gatunków złoci: żółta, polna, mała, pochwolistna i łąkowa). Złocie mają liście długie, wąskie liście przypominające liście traw oraz kwiaty o wąskich, żółtych płatkach.
Przy drogach (niekoniecznie leśnych), na zboczach pagórków i na polach wcześnie na wiosnę (czasem już w lutym) pojawia się również podbiał pospolity. To roślina o łuskowatym pędzie, na szczycie którego są żółte kwiaty zebrane w kwiatostan przypominający z wyglądu kwiat (liście, jak u lepiężnika, wyrastają dopiero po przekwitnięciu). Warto zauważyć, że podbiał to roślina lecznicza, stosowana przy kaszlu.
W cienistych lasach nad wodami i w wilgotnych miejscach można spotkać kolejną roślinę o żółtych kwiatach: śledziennicę skrętolistną. Ma ona dość grube i sztywne liście oraz charakterystyczne, żółte, małe kwiatki pojawiające się na szczycie rośliny. Dolne i środkowe liście śledziennicy są zielone, natomiast te pod kwiatkami przebarwiają się na żółto.
Kwiaty niebieskie, fioletowe i różowe
Najbardziej znane wiosenne rośliny o fioletowych kwiatach to oczywiście fiołki. W lasach Wysoczyzny Elbląskiej można napotkać kilka gatunków fiołów: wonnego, Rivina, leśnego, psiego i przedziwnego o kwiatach od jasnoniebieskich po ciemnofioletowy – zależnie od gatunku.
Wiosną w lasach można napotkać także kwitnącą na fioletowoniebiesko (lub niebiesko) przylaszczkę pospolitą o charakterystycznych trójklapowych liściach (stąd jej inna nazwa: trojanek).
W lasach Wysoczyzny Elbląskiej rośnie także żywiec cebulkowy (bulwkowaty – nazwa pochodzi od bulwek pojawiających się w kątach liści) o różowych (różowofioletowych) kwiatach. To gatunek pospolicie występujący na południu kraju, w Karpatach i Sudetach i na wyżynach, na północy jednak jest rzadki.
Kwiaty o barwie od brudnoróżowej do niebieskofioletowej mają trzy gatunki kokoryczy rosnące na terenie Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej: pusta, pełna oraz wątła. Mają one charakterystycznie powcinane liście i zebrane w kwiatostany kwiaty, w których jeden płatków ma wykształconą ostrogę.
W liściastych i mieszanych lasach, w dość widnych miejscach, rośnie także groszek wiosenny, którego kwiaty zmieniają barwę: najpierw są purpurowoczerwone, a później brudnoniebieskie. Na jednej roślinie są więc kwiaty o różnych kolorach.
Podobną zmianą barw koloru kwiatów cechuje się również miodunka ćma. Ma ona szorstko owłosione, sercowatojajowate w kształcie liście. Jej kwiaty po rozkwitnięciu są różowoczerwone a później zmieniają kolor na czerwonofioletowy lub niebieskofioletowy.
Wszystkie wiosenne kwiaty po zerwaniu są nietrwałe i bardzo szybko więdną, a niektóre z nich (zawilce, ziarnopłon czy kokorycze) są trujące. Zostawmy je więc tam, gdzie rosną i cieszą wszystkich spacerowiczów swoją urodą.
Hanna Kruk
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej
Wysoczyzna Elbląska od A do Z! Zapraszamy do lektury:
A jak Abegg | A jak aster solny
B jak bielik | B jak Bażantarnia
D jak dzięcioł | D jak domy podcieniowe
E jak Elbląskie Towarzystwo Starożytności | E jak Elfrida
F jak flora wiosenna | F jak folwarki
G jak głazy narzutowe | G jak gody wiosenne
H jak Hoggo | H jak Huta Żuławska
J jak jeleń sika | J jak jaskółki
K jak kruszczyki | K jak krajobraz kulturowy
L jak lepiężnik | L jak lilia złotogłów
Ł jak Łęcze | Ł jak łuskiewnik
M jak miodunka | M jak marzanka wonna
N jak Natura 2000 | N jak Nadbrzeże
O jak orzesznica | O jak olsza
P jak pomniki przyrody | P jak pióropusznik strusi
R jak rezerwat przyrody | R jak rzekotka drzewna
S jak Szlak Kopernikowski |S jak szlaki rowerowe
Ś jak Święty Kamień | Ś jak śledziennica skrętolistna
U jak uszatka | U jak użytki ekologiczne
