Der Burgwall bei Lenzen R. Dorr (Ze zbiorów Elbląskiej Biblioteki Cyfrowej).
Wysoczyzna Elbląska od A do Z! | E jak Elbląskie Towarzystwo Starożytności
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne turystycznie wzgórza między Elblągiem a Tolkmickiem, stąd poświęcamy im nasz cykl „Poznaj Wysoczyznę Elbląską od A do Z!”. Partnerem cyklu jest Dziennik Elbląski.
E jak Elbląskie Towarzystwo Starożytności
Spośród wielu dawnych organizacji działających na rzecz popularyzacji i zachowania walorów kulturowych Wysoczyzny Elbląskiej szczególne zasługi ma Elbląskie Towarzystwo Starożytności (Elbinger Altertumsgesellschaft). Powstało w drugiej połowie XIX w. z inicjatywy ówczesnych elit miejskich m.in.: urzędników, nauczycieli, handlarzy, prawników i inżynierów skupionych wokół dawnej Resursy Humanitas. Władze Elbląga popierały te działania ze względu na zainteresowanie rozwojem muzeum miejskiego.
Romantyczna Wysoczyzna
Powstaniu Towarzystwa sprzyjał panujący wówczas w krajach niemieckich romantyczny ruch Sturm und Drang Hamanna i Herdera. Jednym z jego założeń było zwiększenie zainteresowania odmianami folkloru lokalnego. Spisywano, badano i opisywano ludowe legendy i podania. Dawne wierzenia, obyczaje i obrzędy odsłoniły przed intelektualistami bogaty świat starożytnych Prusów oraz Gotów. Na tej podstawie przez cały wiek XIX etnografowie, archeolodzy, historycy i krajoznawcy prześcigali się w opisywaniu mitów i legend związanych z konkretnymi miejscami. Wiele miejsc Wysoczyzny Elbląskiej: wzgórz, strumieni, głazów, ustroni i drzew otrzymywało nowe poetyckie nazwy.
Ludzie z pasją
Podczas pierwszego walnego zgromadzenia Towarzystwa w dniu 21 października 1874 roku przyjęto tymczasowy statut stowarzyszenia. Nadrzędnym celem organizacji było pogłębianie wiedzy na temat historii i prehistorii okolic Elbląga poprzez badania naukowe i gromadzenie zabytków. Członkowie Towarzystwa organizowali wykłady, prelekcje, wycieczki po regionie oraz oprowadzali po muzeum miejskim. Towarzystwo utrzymywało kontakty z badaczami z innych miast. Warto tu wspomnieć m.in. pierwszego dyrektora Zachodniopruskiego Muzeum Prowincjonalnego w Gdańsku (Westpreußisches Provinzial-Museum) Hugo Conwentza, pioniera ochrony przyrody europejskiej.
Niezwykłe odkrycia
Towarzystwo prowadziło także intensywne badania archeologiczne, głównie w okresie prezesury profesora Roberta Dorra prekursora elbląskiej archeologii. Przebadano lub odkryto 14 grodzisk, 33 osady i miejsca ze śladami osadnictwa, 11 kurhanów i 32 cmentarzyska. Były to znaleziska z różnych okresów m.in. z epoki kamienia, epoki żelaza i wczesnego średniowiecza. Przebadano archeologicznie wiele podelbląskich miejscowości, m.in. Łęcze, Suchacz, Kadyny, Wikrowo, Sierpin, Weklice czy Skowronki na Mierzei Wiślanej. Dzięki wykopaliskom muzeum miejskie wzbogacało się o nowe cenne eksponaty. Odkrycia Towarzystwa potwierdziły tezę obecności człowieka na terenie Wysoczyzny Elbląskiej już od młodszej epoki kamienia. Badania udowodniły też m.in. występowanie na tych terenach mamutów, których kości i ciosy eksponowano w muzeum miejskim. Członkowie Elbinger Altertumsgesellschaft poszukiwali także legendarnej osady Truso.
Działalność Elbląskiego Towarzystwa Starożytności definitywnie zakończyła II Wojna Światowa i mobilizacja większości młodszych badaczy.
Czytelników chcących pogłębić wiedzę na temat początków elbląskiej archeologii odsyłam do obszernej i niezwykle ciekawej pracy doktora Rafała Panfila pt. Elbląskie Towarzystwo Starożytności (Elbinger Altertumsgesellschaft) w latach 1873 – 1945.
Kamil Zimnicki
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej
Wysoczyzna Elbląska od A do Z! Zapraszamy do lektury:
A jak Abegg | A jak aster solny
B jak bielik | B jak Bażantarnia
D jak dzięcioł | D jak domy podcieniowe
E jak Elbląskie Towarzystwo Starożytności | E jak Elfrida
F jak flora wiosenna | F jak folwarki
G jak głazy narzutowe | G jak gody wiosenne
H jak Hoggo | H jak Huta Żuławska
J jak jeleń sika | J jak jaskółki
K jak kruszczyki | K jak krajobraz kulturowy
L jak lepiężnik | L jak lilia złotogłów
Ł jak Łęcze | Ł jak łuskiewnik
M jak miodunka | M jak marzanka wonna
N jak Natura 2000 | N jak Nadbrzeże
O jak orzesznica | O jak olsza
P jak pomniki przyrody | P jak pióropusznik strusi
R jak rezerwat przyrody | R jak rzekotka drzewna
S jak Szlak Kopernikowski |S jak szlaki rowerowe
Ś jak Święty Kamień | Ś jak śledziennica skrętolistna
U jak uszatka | U jak użytki ekologiczne
