Fot. Zbigniew Zagrodzki
Wysoczyzna Elbląska od A do Z! | D jak dzięcioł
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne turystycznie wzgórza między Elblągiem a Tolkmickiem, stąd poświęcamy im nasz cykl „Poznaj Wysoczyznę Elbląską od A do Z!”. Partnerem cyklu jest Dziennik Elbląski.
D jak dzięcioł
Dzięcioły, a ściślej, ptaki z rodziny dzięciołowatych, mają kilka cech wspólnych. Po pierwsze żywią się owadami, żyjącymi w drewnie, do czego służy im długi, dłutowaty dziób, silnie wydłużony, wąski i lepki język (do wygarniania owadów spod kory) oraz „wstrząsoodporna” czaszka. Po drugie, mają stopy z palcami (2 są ustawione do przodu, 2 do tyłu – wyjątkiem jest, jak nazwa wskazuje, dzięcioł trójpalczasty) zakończonymi ostrymi pazurami, co ułatwia im wspinanie się po pniu drzewa. I po trzecie, prawie wszystkie wykuwają dziuple, w których się gnieżdżą (wyjątkiem jest krętogłów, który gniazduje w dziuplach, ale sam ich nie wykuwa a w dodatku nie wspina się po pniu jak inne dzięcioły).
Samiec ma czerwoną „czapeczkę”
Większość osób kojarzy, że dzięcioły to ubarwione czarno i biało ptaki, z czerwonymi „dodatkami” (brzuchem, piersią lub głową). Tak jest rzeczywiście w wypadku dzięcioła białogrzbietego, białoszyjego, dużego, średniego i dzięciołka. Dzięcioł trójpalczasty jest podobnie ubarwiony, ale nie ma czerwonych plam. Dzięcioł czarny (nasz największy krajowy gatunek dzięcioła) ma czarne ubarwienie z czerwoną „czapeczką” (samce mają ją na całej głowie, samice – tylko na potylicy). Dzięcioł zielony ma czerwoną „czapeczkę”, ale oliwkowozielone ubarwienie z żółtym kuprem, natomiast zielonosiwy ma tylko czerwone czoło (u samców, samice nie mają plamy) szarą głowę i szyję oraz oliwkowozielony grzbiet.
Wygląd krętogłowa najbardziej odbiega od reszty dzięciołów: wierzch ciała jest w kolorze szarym i brązowym z ciemnym paskiem wzdłuż grzbietu oraz ciemnymi paskami biegnącymi przez oko i wzdłuż szyi, natomiast spód ciała jest jasny, ciemno prążkowany.
Dlaczego dzięcioła nie boli głowa?
Zazwyczaj pierwszą rzeczą, która się kojarzy z dzięciołami jest kucie dziobem w drewno. Co ciekawe, nie wpływa to na zdrowie dzięciołów, chociaż można by się spodziewać, że uderzanie dziobem, w tempie nawet 20 razy na sekundę, mogłoby spowodować wstrząśnienie mózgu. Jednak głowy dzięciołów działają wtedy jak sztywne młotki, a więc nie amortyzują tych uderzeń. Poza tym mózg dzięcioła jest 700 razy mniejszy od mózgu człowieka, więc to też chroni ptaki przed uszczerbkiem na zdrowiu. Kując w drewno dzięcioły nie tylko szukają pokarmu czy przygotowują sobie dziuple, ale mogą także komunikować się między sobą. Dzięcioły żywią się owadami (zarówno dorosłymi, jak i larwami, żyjącymi w drewnie lub mrówkami a dzięciołek także mszycami), a niektóre także (zwłaszcza jesienią i zimą) owocami lub nasionami.
Dziupla to podstawa
Każdy dzięcioł (poza jak wspomniano, krętogłowem) kuje sobie dziuplę, w której zakłada gniazdo. Głębokość dziupli i wielkość otworu wlotowego zależy od gatunku dzięcioła. Przykładowo: dzięciołek ma dziuplę o głębokości do 18 cm i średnicy otworu wlotowego około 3,5 cm, dzięcioł zielony dziuplę o głębokości do 45 cm i otworze wlotowym o średnicy do 8 cm a nasz największy dzięcioł krajowy, czyli dzięcioł czarny, kuje dziuplę o głębokości do 50 cm i otworze o średnicy około 10 cm. Pisklęta lęgną się z jaj po około 2 lub 2,5 tygodniach a opuszczają dziuplę po 3 lub 4 tygodniach (zależnie od gatunku).
Zdecydowana większość dzięciołów po roku porzuca dziuplę i kuje nową (choć zdarzają się wyjątki). Puste dziuple chętnie zajmują siniaki, puszczyki, włochatki, sikory, szpaki, kowaliki, a także kuny, wiewiórki, popielice i niektóre gatunki nietoperzy. Wszystkie krajowe gatunki dzięciołów, poza krętogłowem, są osiadłe. Ten ostatni znowu się w tym dzięciolim towarzystwie wyróżnia: na zimę odlatuje do Afryki.
Czas w las
Wszystkie gatunki dzięciołów występujące w Polsce są objęte ścisłą ochroną gatunkową. Na terenie Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej można spotkać 7 gatunków dzięciołów (w Polsce występuje ich 10). Są to dzięcioły: czarny, zielony, zielonosiwy, duży, średni, dzięciołek i krętogłów. Teren Wysoczyzny Elbląskiej jest ważnym w skali kraju obszarem występowania dla dzięcioła średniego i zielonosiwego.
Hanna Kruk
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej
Wysoczyzna Elbląska od A do Z! Zapraszamy do lektury:
A jak Abegg | A jak aster solny
B jak bielik | B jak Bażantarnia
D jak dzięcioł | D jak domy podcieniowe
E jak Elbląskie Towarzystwo Starożytności | E jak Elfrida
F jak flora wiosenna | F jak folwarki
G jak głazy narzutowe | G jak gody wiosenne
H jak Hoggo | H jak Huta Żuławska
J jak jeleń sika | J jak jaskółki
K jak kruszczyki | K jak krajobraz kulturowy
L jak lepiężnik | L jak lilia złotogłów
Ł jak Łęcze | Ł jak łuskiewnik
M jak miodunka | M jak marzanka wonna
N jak Natura 2000 | N jak Nadbrzeże
O jak orzesznica | O jak olsza
P jak pomniki przyrody | P jak pióropusznik strusi
R jak rezerwat przyrody | R jak rzekotka drzewna
S jak Szlak Kopernikowski |S jak szlaki rowerowe
Ś jak Święty Kamień | Ś jak śledziennica skrętolistna
U jak uszatka | U jak użytki ekologiczne
