Fot. Zygmunt Gawron Centuria pospolita kwitnie od lipca do września
Wysoczyzna Elbląska od A do Z! | C jak centuria
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne turystycznie wzgórza między Elblągiem a Tolkmickiem, stąd kontynuujemy nasz cykl „Poznaj Wysoczyznę Elbląską od A do Z!”. Partnerem cyklu jest Dziennik Elbląski.
C jak centuria
Centurie to rośliny z rodziny goryczkowatych. W Polsce można napotkać trzy gatunki centurii: pospolitą (zwyczajną), nadbrzeżną i nadobną. Na Wysoczyźnie Elbląskiej występuje tylko jeden z nich: centuria pospolita.
Zioło o różowych kwiatach
Centuria pospolita lub zwyczajna (Centaurium erythraea), zwana również tysiącznikiem, jest objęta częściową ochroną gatunkową. Jest to roślina dwuletnia, dorastająca do 50 cm wysokości. W pierwszym roku wyrastają liście odziomkowe, zebrane w różyczkę przy ziemi, a dopiero w kolejnym roku wyrasta łodyga kwiatowa. Centuria ma różowe kwiaty o pięciu płatkach, zebrane na szczycie łodygi w kwiatostan. Kwitnie od lipca do września. Owocem jest torebka z drobnymi, ciemnymi nasionkami.
Centuria pospolita rośnie na suchych zboczach, na łąkach i pastwiskach, ugorach, nieużytkach, murawach przydrożnych, polanach, zrębach leśnych i w widnych lasach. Występuje w prawie całej Europie. Jest to jednak roślina trudno rozsiewająca się i po zerwaniu z danego stanowiska znika bezpowrotnie.
Uniwersalna roślina lecznicza
Centuria pospolita jest rośliną leczniczą. Cała roślina ma gorzki smak, ponieważ zawiera gorzkie związki glikozydowe, poprawiające wydzielanie śliny, żółci, soków żołądkowych i pracę przewodu pokarmowego. Z tego też powodu ziele centurii poprawia trawienie i może być stosowane przy zaburzeniach apetytu. Napar z ziela centurii można także wykorzystywać jako środek ogólnie wzmacniający organizm, na przykład po ciężkich chorobach, gdyż przyspiesza wchłanianie składników odżywczych w przewodzie pokarmowym. Ma również właściwości przeczyszczające, przeciwgorączkowe i moczopędne. Nie wolno natomiast stosować go przy nadkwasocie, chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Bezpieczna dawka wynosi do 2 gram ziela na dobę, w formie naparu, pitego w porcjach przez cały dzień (warto dodać, że nie powinno się go słodzić). Jak wszystkie zioła, centuria lepiej działa w mieszankach niż osobno. Stosowana samodzielnie lub w nadmiarze może mieć niekorzystne skutki uboczne: powoduje bóle brzucha, mdłości i wymioty. Można ją także stosować zewnętrznie: świeże zioło i maceraty przyspieszają gojenie się owrzodzeń i ran.
Lecznicze właściwości centurii są znane już od V wieku przed naszą erą. W późniejszych okresach stosował ją Dioskorydes, Pliniusz, św Hidegarda z Bingen, Paracelsus i inni. Dawniej była stosowana w lecznictwie do leczenia wielu chorób: od schorzeń wątroby, przez anemię, nadciśnienie tętnicze po malarię i zwalczanie robaczyc. Nazwa ludowa: tysiącznik pochodzi ze źle przetłumaczonej nazwy łacińskiej: centum oznacza sto. Zgodnie z mitologią, centaur Chejron (Chiron) leczył centurią rany, które zadał mu Herkules.
Pamiętajmy jednak, że jest to w Polsce roślina chroniona – nie wolno jej samodzielnie zrywać, można natomiast kupić ją w sklepach zielarskich lub w formie gotowych preparatów w aptekach.
Hanna Kruk
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej
Wysoczyzna Elbląska od A do Z! Zapraszamy do lektury:
A jak Abegg | A jak aster solny
B jak bielik | B jak Bażantarnia
D jak dzięcioł | D jak domy podcieniowe
E jak Elbląskie Towarzystwo Starożytności | E jak Elfrida
F jak flora wiosenna | F jak folwarki
G jak głazy narzutowe | G jak gody wiosenne
H jak Hoggo | H jak Huta Żuławska
J jak jeleń sika | J jak jaskółki
K jak kruszczyki | K jak krajobraz kulturowy
L jak lepiężnik | L jak lilia złotogłów
Ł jak Łęcze | Ł jak łuskiewnik
M jak miodunka | M jak marzanka wonna
N jak Natura 2000 | N jak Nadbrzeże
O jak orzesznica | O jak olsza
P jak pomniki przyrody | P jak pióropusznik strusi
R jak rezerwat przyrody | R jak rzekotka drzewna
S jak Szlak Kopernikowski |S jak szlaki rowerowe
Ś jak Święty Kamień | Ś jak śledziennica skrętolistna
U jak uszatka | U jak użytki ekologiczne
