Fot. Zygmunt Gawron
Wysoczyzna Elbląska od A do Z! | B jak bielik
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne turystycznie wzgórza między Elblągiem a Tolkmickiem, stąd poświęcamy im nasz cykl „Poznaj Wysoczyznę Elbląską od A do Z!”. Partnerem cyklu jest Dziennik Elbląski.
B jak bielik
Bielik zwyczajny (Haliaeetus albicilla) albo po prostu bielik jest powszechnie, chociaż błędnie nazwany „orłem”. To największy lęgowy drapieżny ptak Polski. Rozpiętość skrzydeł bielika może wynosić nawet do 2,5 m a waga do 7 kg (samice są większe od samców). Zamieszkuje lasy z wysokimi, starymi drzewami (na tyle mocnymi, żeby utrzymały gniazdo) w pobliżu otwartych wód. Nazywany jest „orłem morskim”, gdyż jest związany z wodą, w tym z zatokami, zalewami morskimi, gdzie chętnie poluje. Tłumaczenie łacińskiej nazwy bielika: Haliaeetus to właśnie „orzeł morski”. Przyjmuje się, że to bielik znajduje się w godle Polski.
Gniazdo bielika jest zbudowane w koronie wysokich, starych drzew (najczęściej sosny, buka lub dębu). Zasadniczą część konstrukcji stanowią grube gałęzie, wnętrze gniazda jest wysłane drobnymi gałązkami, trawami, czasem z dodatkiem puchu lub kory. Przeciętne gniazdo bielika ma średnicę od 1,2 do 1,8 metra. Stare, gniazdo może mieć średnicę do 2 metrów, wysokość nawet do 4 metrów i ważyć nawet tonę.
Bieliki łączą się w pary na całe życie
Dojrzałość osiągają w wieku 5 – 6 lat i wtedy mają też pierwsze lęgi. Samica w lutym bądź marcu składa najczęściej 2 – 3 jaja w gnieździe, w odstępach kilkudniowych. Pisklętami opiekują się obydwoje rodzice. Młode bieliki wylatują z gniazda pod koniec czerwca lub w lipcu, ale rodzice się nimi opiekują jeszcze ponad miesiąc.
Bielik jest gatunkiem osiadłym i w przeciwieństwie do kani, błotniaka czy orlika, nie migruje na zimę do „ciepłych krajów”. Żywi się głównie rybami, także ptakami wodnymi (np. kaczkami, łyskami, perkozami), je też, zwłaszcza w okresie zimowym, padlinę. Bieliki uprawiają kryptopasożytnictwo, to znaczy, że czekają aż inne ptaki upolują zdobycz, a potem im ją odbierają.
Najłatwiej zobaczyć go w locie
Młode ptaki są ciemnobrązowo ubarwione i mają ciemny dziób, z wiekiem upierzenie ptaków jaśnieje na głowie i grzbiecie, ogon bieleje a dziób przybiera żółtą barwę. Najłatwiej zobaczyć bielika w locie, szybującego na niebie. Dorosłe ptaki mają jasne pióra na spodniej części ogona, długie i szerokie skrzydła na końcach których są widoczne rozłożone lotki („palce”) oraz duży i masywny dziób. Ptaki te mogą wznosić się wysoko korzystając z prądów powietrznych.
Najwięcej bielików żyje w Polsce na Pomorzu Zachodnim oraz na Warmii i Mazurach. Bielik podlega ścisłej ochronie gatunkowej. Ponadto, gniazda bielika są objęte dodatkową ochroną strefową: nie wolno płoszyć i niepokoić ptaków. Strefa ochronna w okresie lęgowym (od 1 stycznia do 31 lipca) wynosi 500 m od gniazda, a poza tym okresem: 200 m od gniazda.
Na terenie Wysoczyzny Elbląskiej jest kilka gniazd bielika, objętych ochroną strefową. Można go obserwować ze ścieżki przyrodniczej „Ptasi Raj”, w porze „bielikowego śniadania”, czyli mniej więcej około godz. 10.00 – 11.00, kiedy bieliki lecą nad Zalew Wiślany złapać ryby.
Największym zagrożeniem dla bielika jest człowiek i jego działalność: chemiczne zanieczyszczanie środowiska, degradacja siedlisk (w tym nadmierne pozyskiwanie ryb, presja turystyczna, wycinane starych drzew itp.), kolizje z liniami energetycznymi i elektrowniami wiatrowymi, niepokojenie w okresie lęgowym.
Hanna Kruk
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej
Wysoczyzna Elbląska od A do Z! Zapraszamy do lektury:
A jak Abegg | A jak aster solny
B jak bielik | B jak Bażantarnia
D jak dzięcioł | D jak domy podcieniowe
E jak Elbląskie Towarzystwo Starożytności | E jak Elfrida
F jak flora wiosenna | F jak folwarki
G jak głazy narzutowe | G jak gody wiosenne
H jak Hoggo | H jak Huta Żuławska
J jak jeleń sika | J jak jaskółki
K jak kruszczyki | K jak krajobraz kulturowy
L jak lepiężnik | L jak lilia złotogłów
Ł jak Łęcze | Ł jak łuskiewnik
M jak miodunka | M jak marzanka wonna
N jak Natura 2000 | N jak Nadbrzeże
O jak orzesznica | O jak olsza
P jak pomniki przyrody | P jak pióropusznik strusi
R jak rezerwat przyrody | R jak rzekotka drzewna
S jak Szlak Kopernikowski |S jak szlaki rowerowe
Ś jak Święty Kamień | Ś jak śledziennica skrętolistna
U jak uszatka | U jak użytki ekologiczne
