Akacja to tak naprawdę robinia akacjowa Fot. Jan Piotrowski
Wysoczyzna Elbląska od A do Z! | A jak Akacja
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne turystycznie wzgórza między Elblągiem a Tolkmickiem, stąd poświęcamy im nasz cykl „Poznaj Wysoczyznę Elbląską od A do Z!”. Partnerem cyklu jest Dziennik Elbląski.
A JAK AKACJA
Akacja czy robinia?
Rosnące powszechnie w parkach i przy drogach drzewo, potocznie nazywane akacją to tak naprawdę robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia L), którą z prawdziwą akacją łączy przynależność do wspólnej rodziny – motylkowatych. Robinia, zwana także „fałszywą akacją”, „białą akacją” lub grochodrzewem została sprowadzona do Francji w XVII wieku z Ameryki Północnej (dla przypomnienia: akacje – bo mowa tu o wielu gatunkach – rosną w Afryce, Ameryce Południowej, Australii, Tasmanii i wyspach Oceanu Indyjskiego), przez ogrodnika Jeana Robina (stąd nazwa tego drzewa) i jego syna Vespasiena. Do Polski robinia została sprowadzona na przełomie XVIII i XIX wieku.
Jak wygląda robinia akacjowa?
Mówiąc o „akacji” – robinii najczęściej mamy przed oczami drzewo o białych kwiatach zebranych w zwisające grona. Ale kwiaty mogą być też czasem różowawe a gatunek ten może być także krzewem.
Nie jest to bardzo wysokie drzewo: w naszych warunkach dorasta do 25 metrów wysokości. Ma ciemną, głęboko spękaną korę, żywozielone liście (od spodu są szarozielone), nieparzysto złożone z 7 do 21 (zazwyczaj 9 do 19) eliptycznych lub jajowatych w kształcie listków. Pędy mają mocne ciernie przylistkowe. Robinia kwitnie w maju lub czerwcu – jest to cenna roślina miododajna. Białe, pachnące kwiaty są zebrane w długie (do 20 cm), zwisające grona. W każdym gronie jest od 15 do 25 kwiatów. Owocami są strąki, początkowo zielone (przypominające wyglądem strączki grochu), a następnie ciemnobrunatne, zawierające brązowe lub ciemnobrązowe (rzadko oliwkowe) nerkowate nasiona. Strąki rosną po kilka w gronie i dość długo wiszą na drzewie. Nasiona długo zachowują żywotność, potrafią wykiełkować nawet po 10 latach.
Robinia najchętniej rośnie w nasłonecznionych, ciepłych miejscach, dobrze znosi susze, rośnie na wszystkich rodzajach gleb z wyjątkiem mokrych i ciężkich. Jest odporna na trudne warunki, może rosnąć nawet na wydmach. Ma rozległy system korzeniowy, została więc uznana za drzewo glebochronne. Z drugiej strony, robinia często daje odrosty korzeniowe i szybko się rozprzestrzenia, dlatego też w lasach nie jest gatunkiem pożądanym.
Robinia akacjowa ma kilka odmian różniących się wyglądem (np. odmiana kulista). Może również mieszać się z występującą na zachodzie kraju, zwłaszcza w Wielkopolsce, robinią lepką o różowych kwiatach, również sprowadzoną ze Stanów Zjednoczonych. Obie robinie zostały uznane za gatunki zadomowione, inwazyjne.
Drzewo wielu pożytków, ale i niebezpieczne
Drewno robinii jest bardzo mocne, giętkie, elastyczne i odporne na warunki atmosferyczne, ale zarazem łatwe w obróbce. Wykorzystuje się je jako drewno konstrukcyjne do wykonywania belek nośnych budynków, desek tarasowych i ogrodzeniowych, słupków itp. Kiedyś było wykorzystywane w kolejnictwie (podkłady kolejowe) i stoczniach (deski, wręgi, pokład statku itp.). Jest bardzo cenione w stolarstwie z uwagi na swą dekoracyjność. Drewno robinii służy do wyrobu mebli, ławek, huśtawek ogrodowych oraz wyrobów użytkowych, jaki miski, deski kuchenne itp. Wykonuje się z niego także gitary akustyczne, ukulele czy mandoliny. Korę dawniej wykorzystywano do garbowania skór.
Robinia jest rośliną leczniczą, ale i trującą. Kwiaty mają działanie moczopędne, uspokajające, rozkurczowe, żółciopędne i wspomagające trawienie, mogą także odkwaszać organizm (stosuje się je przy zgadze, nadkwasocie, chorobie wrzodowej, nieświeżym oddechu itp.). Jednak zbyt częste picie naparów z kwiatu robinii może skutkować pojawieniem się nudności, wymiotów i biegunki. Młode liście zebrane przed kwitnieniem lub na początku kwitnienia stosowano do kąpieli leczniczych. Toniki z kwiatów robinii są wykorzystywane do pielęgnacji skóry wrażliwej, suchej, dojrzałej czy z trądzikiem różowatym. Kwiaty można także smażyć w cieście naleśnikowym. Jednocześnie kora i nasiona robinii są silnie trujące dla ludzi i zwierząt, mniej trucizny zawierają pędy i liście, a kwiaty, według jednych źródeł nie są trujące, według innych – zawierają małe dawki glikozydów. Stwierdzono występowanie reakcji alergicznych wśród pracowników wykonujących obróbkę kory robinii.
Miód akacjowy działa korzystnie na przewód pokarmowy, układ krążenia i układ moczowy. Jest zalecany przy problemach z wątroba, chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, schorzeniach nerek, miażdżycy, a także pomaga uregulować ciśnienie krwi. Działa również przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie, jest więc rekomendowany przy infekcjach. Warto wspomnieć, że miód akacjowy, spośród wszystkich polskich miodów, ma najniższy indeks glikemiczny (a więc po jego zjedzeniu poziom glukozy we krwi nie rośnie tak szybko), gdyż zawiera dużo fruktozy. Od czasu do czasu więc mogą go jeść osoby chore na cukrzycę (zalecana dawka to jedna łyżka miodu raz na tydzień, najlepiej w towarzystwie produktów zawierających białko lub tłuszcze, czyli np. z twarogiem).
Hanna Kruk
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej
Wysoczyzna Elbląska od A do Z! Zapraszamy do lektury:
A jak Abegg | A jak aster solny | A jak akacja
B jak bielik | B jak Bażantarnia
D jak dzięcioł | D jak domy podcieniowe
E jak Elbląskie Towarzystwo Starożytności | E jak Elfrida
F jak flora wiosenna | F jak folwarki
G jak głazy narzutowe | G jak gody wiosenne
H jak Hoggo | H jak Huta Żuławska
J jak jeleń sika | J jak jaskółki
K jak kruszczyki | K jak krajobraz kulturowy
L jak lepiężnik | L jak lilia złotogłów
Ł jak Łęcze | Ł jak łuskiewnik
M jak miodunka | M jak marzanka wonna
N jak Natura 2000 | N jak Nadbrzeże
O jak orzesznica | O jak olsza
P jak pomniki przyrody | P jak pióropusznik strusi
R jak rezerwat przyrody | R jak rzekotka drzewna
S jak Szlak Kopernikowski |S jak szlaki rowerowe
Ś jak Święty Kamień | Ś jak śledziennica skrętolistna
U jak uszatka | U jak użytki ekologiczne
W jak Wysoczyzna | W jak Wigilia ze strzyżykiem
Z jak zaskroniec | Z jak Zatoka Elbląska
