Fot. Zygmunt Gawron | PKWE
Wysoczyzna Elbląska od A do Z! | Ś jak śledziennica skrętolistna
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne turystycznie wzgórza między Elblągiem a Tolkmickiem, stąd od stycznia 2023 roku realizujemy cykl „Poznaj Wysoczyznę Elbląską od A do Z!”. Partnerem cyklu jest Dziennik Elbląski. W dzisiejszym odcinku: Ś jak śledziennica skrętolistna.
Śledziennica skrętolistna (Chrysosplenium alternifolium L.) to jeden z dwóch krajowych gatunków śledziennicy rosnących w Polsce. Drugi – śledziennica naprzeciwlistna – występuje tylko na zachodzie kraju. Oba można spotkać w wilgotnych i cienistych lasach, źródliskach, nad brzegami strumieni, generalnie w miejscach o wysokim poziomie wód gruntowych. Często można ją spotkać w lasach Wysoczyzny Elbląskiej.
Niepozorna roślina – zwiastun wiosny
Śledziennica skrętolistna (rzadziej zwana: naprzemianlistną) to niewysoka (do 15, maksymalnie do 20 cm) wieloletnia roślina o charakterystycznych, okrągławonerkowatych w kształcie liściach o karbowanowrębnych brzegach (wcięcia między wrębami są bardzo wąskie). Liście są dość grube, jasnozielonej barwy i mają długie ogonki. Jak sama nazwa tej rośliny wskazuje, liście na łodydze są ustawione skrętolegle. Łodyga jest wzniesiona, trójkanciasta, na dole rzadko owłosiona. Kłącze ma długie rozłogi. Śledziennica rośnie w grupach, tworząc darń luźno pokrywającą ziemię.
Żółte kwiaty śledziennicy są małe, niepozorne i pozbawione płatków. Wyglądają na znacznie większe dzięki temu, że znajdujące się pod nimi liście mają złocistożółtą barwę. Łacińska nazwa: Chrysosplenium pochodzi prawdopodobnie od słów: złoto (chrysos) i pełen (plenum) a więc nawiązuje do barwy kwiatów i liści pod kwiatami.
Śledziennica jest zaliczana do najwcześniej kwitnących wiosennych roślin – jej kwiaty pojawiają się już w marcu. Jest rośliną samopylną, ale jej kwiaty mogę też być zapylane przez owady i ślimaki.
Śledziennica jest chamefitem i hemikryptofitem, czyli rośliną, której pąki znajdują się nisko nad ziemią (na powierzchni ziemi) i zimują chronione przez szczątki obumarłych roślin oraz śnieg.
Czy śledziennica ma coś wspólnego ze śledzioną?
Śledziennica skrętolistna to znana od dawna roślina lecznicza, stosowana przez wieki w medycynie ludowej. Kiedyś często wierzono, że do leczenia danego schorzenia potrzebne są rośliny w odpowiednim kolorze, na zasadzie „podobne leczy podobne” czyli np. żółtaczkę (którą uznawano za „objaw słabości wątroby”) leczono roślinami o żółtych kwiatach, krwotoki – roślinami o czerwonych kwiatach i czerwonym winem itp. W wielu przypadkach pokrywało się to z obecną wiedzą (np. dziurawiec o żółtych kwiatach ma działanie żółciopędne, krwiściąg lekarski o ciemnobordowych kwiatach przyspiesza krzepnięcie krwi).
Śledziennica nie jest wymieniana wśród najważniejszych roślin leczniczych, nie ma jej w większości wykazów. Ta roślina (a ściślej, jej ziele) zawiera między innymi fitosterole, których spożywanie obniża poziom cholesterolu u ludzi, działającą przeciwzapalnie, przeciwnowotworowo i przeciwwirusowo kwercetynę oraz kwas elagowy, który również działa przeciwzapalnie i wspiera układ odpornościowy człowieka. Ziele śledziennicy ma więc właściwości żółciopędne, odtruwające, przeciwzapalne, antywirusowe i moczopędne. Zewnętrznie może być stosowane (po roztarciu lub zmieleniu np. z olejem lnianym) do leczenia wyprysków, łuszczycy, odleżyn i trudno gojących się ran. Wewnętrznie może być używane (jako napar, macerat lub nalewka) jako środek poprawiający trawienie, przy schorzeniach wątroby i śledziony, zakażeniach układu moczowego, przy kamicy żółciowej i nerkowej. Jak każdego zioła, nie można jednak śledziennicy przyjmować zbyt długo.
Hanna Kruk
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej
Wysoczyzna Elbląska od A do Z! Zapraszamy do lektury:
A jak Abegg | A jak aster solny
B jak bielik | B jak Bażantarnia
D jak dzięcioł | D jak domy podcieniowe
E jak Elbląskie Towarzystwo Starożytności | E jak Elfrida
F jak flora wiosenna | F jak folwarki
G jak głazy narzutowe | G jak gody wiosenne
H jak Hoggo | H jak Huta Żuławska
J jak jeleń sika | J jak jaskółki
K jak kruszczyki | K jak krajobraz kulturowy
L jak lepiężnik | L jak lilia złotogłów
Ł jak Łęcze | Ł jak łuskiewnik
M jak miodunka | M jak marzanka wonna
N jak Natura 2000 | N jak Nadbrzeże
O jak orzesznica | O jak olsza
P jak pomniki przyrody | P jak pióropusznik strusi
R jak rezerwat przyrody | R jak rzekotka drzewna
S jak Szlak Kopernikowski |S jak szlaki rowerowe
Ś jak Święty Kamień | Ś jak śledziennica skrętolistna
