Fot. Archiwum PKWE
Wysoczyzna Elbląska od A do Z! | N jak Nadbrzeże
Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne turystycznie wzgórza między Elblągiem a Tolkmickiem, stąd od stycznia 2023 roku realizujemy cykl „Poznaj Wysoczyznę Elbląską od A do Z!”. Partnerem cyklu jest Dziennik Elbląski.
Nadbrzeże ma bogatą historię, która zaczyna się już w XIV wieku. Wówczas komtur elbląski Konrad von Lichtenchain, przekazał Johannesowi 4 włóki ziemi nad Zalewem Wiślanym, pozwalając mu na budowę młyna. Ten przywilej, który później potwierdzono w 1347 roku, zapoczątkował rozwój osady, znanej wtedy jako Reimannshof.
Mimo że wojna trzynastoletnia (1450-1466) sprawiła, że wieś przez długi czas była opustoszała, to już za panowania króla Kazimierza Jagiellończyka miejscowość została przyłączona do Elbląga i zarządzana przez tamtejszych patrycjuszy. W 1734 roku pojawił się tu radca dworu pruskiego Hofrat Pöhling, który tchnął nowe życie w Nadbrzeże. Wybudował nowy dwór, otoczył go parkiem, a w samej wsi postawił kilka chałup i karczmę. Powstały również folwarki, w tym Bogdaniec, które miały wspierać rozwój Nadbrzeża.
Kolejne lata przyniosły zmiany właścicieli majątku, wśród nich był m.in. Niels Petersen Flesburg oraz porucznik Albert Falck von Plachetzki. W 1837 roku majątek przejął porucznik Fryderyk Ludwik Alfred Kall, który założył tu zakład wodolecznictwa. Stworzył dom zdrojowy, a park przystosował do nowych, zdrowotnych celów.
W połowie XIX wieku majątek ponownie zmienił właściciela, tym razem został nim baron Leopold von Götzen. To on przyczynił się do przekształcenia Nadbrzeża w popularny kurort. Mieszkańcy Elbląga chętnie odwiedzali to miejsce, które tętniło życiem.
Na początku XX wieku, mimo zamknięcia uzdrowiska, Nadbrzeże nadal było znane z cegielni, młynów, przystani, gospody i urzędu pocztowego.
Podczas II wojny światowej w Nadbrzeżu działał podobóz Hopeehill (Außenstelle Hopeehill), będący częścią hitlerowskiego obozu koncentracyjnego Stutthof. Podobóz ten został utworzony 29 maja 1942 roku. Na jego terenie znajdowały się dwie cegielnie, w których zmuszani do pracy byli więźniowie. Początkowo pracowało tam 40 więźniów, później ta liczba zwiększyła się do około 300. Podobóz został zlikwidowany 22 stycznia 1945 roku, a ocalałych więźniów przetransportowano do głównego obozu w Stutthofie, gdzie wzięli udział w tzw. marszu śmierci. Te tragiczne wydarzenia zostały upamiętnione pomnikiem znajdującym się w Nadbrzeżu przy drodze wojewódzkiej nr 503. Przy pomniku corocznie w kwietniu PTTK Oddział Ziemi Elbląskiej organizuje Ogólnopolski Zlot Pamięci Narodowej.
Dziś Nadbrzeże znane jest przede wszystkim z przystani morskiej dla jachtów o małym zanurzeniu. Jest to świetna baza wypadowa do poznania Zalewu Wiślanego i wodnej wyprawy np. do Krynicy Morskiej. Warto wspomnieć, że w Nadbrzeżu zatrzymywały się pociągi nieistniejącej już niestety kolei nadzalewowej.
Równie ciekawym miejscem wartym odwiedzenia jest Art-Cegielnia prowadzona przez Państwa Melerskich. Jest to miniskansen, w którym można podziwiać zabudowania, w których przed wojną suszono cegły, fragment pieca z 40-metrowym kominem oraz zabytkową kolejkę, która kiedyś rozwoziła cegły – prawdziwe miejsce z duszą przypominające o dawnej świetności tego terenu.
Kamil Zimnicki
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej
Wysoczyzna Elbląska od A do Z! Zapraszamy do lektury:
A jak Abegg | A jak aster solny
B jak bielik | B jak Bażantarnia
D jak dzięcioł | D jak domy podcieniowe
E jak Elbląskie Towarzystwo Starożytności | E jak Elfrida
F jak flora wiosenna | F jak folwarki
G jak głazy narzutowe | G jak gody wiosenne
H jak Hoggo | H jak Huta Żuławska
J jak jeleń sika | J jak jaskółki
K jak kruszczyki | K jak krajobraz kulturowy
L jak lepiężnik | L jak lilia złotogłów
Ł jak Łęcze | Ł jak łuskiewnik
M jak miodunka | M jak marzanka wonna
N jak Natura 2000 | N jak Nadbrzeże
O jak orzesznica | O jak olsza
P jak pomniki przyrody | P jak pióropusznik strusi
R jak rezerwat przyrody | R jak rzekotka drzewna
S jak Szlak Kopernikowski |S jak szlaki rowerowe
Ś jak Święty Kamień | Ś jak śledziennica skrętolistna
U jak uszatka | U jak użytki ekologiczne
